Irak Ulaştırma Bakanı Rezzak Muheybes es-Sadavi, Irak‘ı Türkiye üzerinden Avrupa’ya bağlayacak Kalkınma Yolu Projesi’ne özel bir yasa tasarısı hazırladıklarını belirterek, “Bu proje devlet projesidir, hükümet projesi değildir. Hükümetler değişebilir lakin proje devam edecek, durmayacak.” dedi.
Irak‘ın güneyindeki Basra’da tamamlandığında bölgenin en büyük limanlarından biri olması beklenen Büyük Fav Limanı’nın başlangıç noktası olduğu Kalkınma Yolu Projesi, hem bölge ülkeleri hem de global aktörler tarafından yakından takip ediliyor.
Türkiye, Basra’dan başlayarak 1200 kilometrelik otoban ve demir yolu çizgisi vasıtasıyla Akdeniz ve İstanbul üzerinden Avrupa’ya ulaşması beklenen proje açısından merkezi pozisyonda.
Bu yılın sonunda Büyük Fav Limanı’nın bir kısmının faaliyete girmesi ve sevkiyatların yapılmaya başlaması beklenen Kalkınma Yolu Projesi’nin fizibilite çalışması tamamlandı. Proje, Türkiye hududuna uzanacak 1200 kilometrelik otoban ve demir yolu çizgisinin yanı sıra projenin geçtiği güzergahlarda inşa edilecek sanayi kentlerini ihtiva edecek ve petrol nakliyatında da kullanılacak.
Irak iktisadının neredeyse tamamı petrole dayandığından proje, ülke açısından çıkış olarak görülüyor.
Irak Ulaştırma Bakanı Sadavi, Asya ile Avrupa’yı Türkiye üzerinden bağlayacak projeyi bütün taraflarıyla AA muhabirine kıymetlendirdi.
Kalkınma Yolu’nun petrolün alternatifi olacağını belirten Sadavi, “Petrole bakarsak, hain ve gaddar bir dosttur. Fiyatı bir yükseliyor bir aşağıya düşüyor bütün projeler duruyor.” sözlerini kullandı.
Sadavi, Kovid-19 salgınında bütün kesimler ziyan ederken ulaşım kesiminin kar ettiğini hatırlatarak, Kalkınma Yolu’nun iktisadın sürdürülebilirliği açısından “sadık bir dost” olacağını ve bu nedenle projeye ulusal açıdan çok değer atfettiklerini kaydetti.
Demir yolu ve otoyol bu yılın sonunda ihaleye çıkıyor
Basra’daki Büyük Fav Limanı’ndan başlayarak Bağdat, Musul, Duhok’tan geçerek Fişhabur üzerinden Türkiye’ye giriş yapacak yol projesinin fizibilite çalışmalarının bittiğini ve onaylandığını aktaran Sadavi, güzergah ve birinci dizaynların da tamamlandığını lisana getirdi.
Sadavi, 1200 kilometre uzunluğundaki demir yolu ve kara yolu projesinin toprak tahlilinin de 1000 kilometresinin yapıldığını vurgulayarak, “Demir yolunun dizaynının yüzde 63’ü tamamlandı. Hem demir yolu hem otoyol için bu yılın sonunda ihaleye çıkacağız.” diye konuştu.
Büyük Fav Limanı’nın açılışını da bu yılın sonunda yapacaklarının altını çizen Sadavi, “Şu anda eski demir yolunu kullanılır duruma getirmeye çalışıyoruz. Süreci hızlandırmak için eski demir yolunu yenisi bitene kadar kullanacağız.” formunda konuştu.
Sadavi, Büyük Fav Limanı’ndan Fişhabur’a kadar uzanacak eski demir yolundaki eksik kısımların yıl sonuna kadar tamamlanacağını aktardı.
“Finansman için Çin’e gideceğiz”
Kalkınma Yolu Projesi’nin 17 milyar dolara mal olması bekleniyor.
Projeye hem bölge ülkelerinin hem de Çin üzere global aktörlerin ne derece dahil olacağı merak konusu.
Nisan 2024’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ortasında, Kalkınma Yolu Projesi’nde işbirliğine ait 4’lü mutabakat zaptı imzalanmıştı.
Mutabakata taraf ülkelerin projenin finansmanına katkılarını pahalandıran Sadavi, “Dörtlü mutabakatın gelecek toplantısı bunu belirleyecek. Muhtemelen önümüzdeki ay toplantı yapılacak ve toplantıda her ülkenin projeye dahli ve ne kadar katkı sunacağı belirli olacak.” dedi.
Çin’in projeye dahli konusunda şu ana kadar rastgele bir gelişmenin olmadığını lakin finansman sürecinde Çin’in de kapısını çalacaklarını lisana getiren Sadavi, “Finansmanı birinci evvel konuşacağız, ondan sonra Çin’e gideceğiz.” sözlerini kullandı.
Kalkınma Yolu, Duhok’tan da geçecek
Sadavi, Kalkınma Yolu Projesi’nin Irak Kürt Bölgesel İdaresi’ni (IKBY) baypas edeceği istikametinde tartışmalara da cevap verdi.
Proje kapsamında Ovaköy’de yeni hudut kapısı inşa edilecek. Fakat IKBY’nin projenin Türkiye’ye bağlanacağı bölge konusunda itirazları olmuştu.
Sadavi, projenin temas noktasının Ovaköy olmasının siyasi motivasyon taşımadığını ve projeyi tasarlayan şirketin teknik önerisi olduğunu IKBY’li yetkililere ilettiklerini kaydetti.
Projenin IKBY’yi dışlamadığının altını çizen Sadavi, “Kalkınma Yolu, Musul, Rabia, Duhok ve Fişhabur’dan (Türkiye’ye) giriş yapacak.” diye konuştu.
IKBY sonundaki Habur üzerinden devam eden Türkiye-Irak ticari faaliyetlerinde kıymetli gelir elde edilse de iki ülke ticaretinin tek kapı üzerinden sürdürülmesinin yetersiz olduğu düşünülüyor. Bu bağlamda, proje kapsamında inşa edilecek yeni hudut kapısının idare modeli de tartışılan mevzulardan biri.
Yeni hudut kapısının, Kalkınma Yolu Projesi’ne has bir özelliğe sahip olacağını lisana getiren Sadavi, “Bu hususta Bağdat ile Ankara ortasında bir muahede olacak. Muahede sonrası buradaki sürecin yapılandırılması netleşecek. Hangi modelin kullanılacağı Bağdat ile Ankara ortasında tartışılacak.” halinde konuştu.
“Kalkınma Yolu, hükümet değil devlet projesidir”
Kalkınma Yolu Projesi’nin önünde ekonomik ve jeopolitik pürüzler olduğu ve Irak’ta yaşanacak mümkün hükümet değişikliği ve istikrarsızlıkta rafa kaldırılacağı istikametinde tartışmalar vakit zaman milletlerarası medyaya yansıyor.
Ancak Iraklı yetkililer projenin tamamlanması konusunda epeyce ümitli.
Sadavi, Başbakan Sudani liderliğinde “Kalkınma Yolu’na has bir yasa tasarısı” hazırladıklarını kaydederek, “Tasarıyı parlamentoya yasalaşması için göndereceğiz. Bu tasarının yasalaşmasından sonra Kalkınma Yolu’na ait süreçler daha da kolaylaşacak.” dedi.
Yasayla birlikte bürokratik süreçlerin daha da hızlanacağına işaret eden Sadavi, Kalkınma Yolu’nun yönetiminin müstakil bir heyet tarafından yürütüleceğini söyledi.
Sadavi, kelam konusu heyetin direkt Başbakanlığa bağlı ve heyetin başındaki kişinin ise bakan statüsünde olacağını vurgulayarak, “Projeye ait bütün salahiyet bu müstakil heyette olacak.” sözlerini kullandı.
Projeye ait bütün kararları kolaylaştırmak için kelam konusu heyete istisnai bir yetki verileceğinin altını çizen Sadavi, hem yatırımcılar hem de özel dalın projeyle bağlantılanması ve süreçlerin süratli yürümesinin sağlanacağını aktardı.
Sadavi, mümkün bir hükümet değişikliğinde projenin geleceğinin ne olacağına ait, şunları kaydetti:
“Yasa çıkarmamız ve müstakil bir heyet kurulması, projenin devlet projesi olduğunu ortaya koymaktadır. Bunu (yasayı) parlamentoda onaylattıktan sonra gelecekteki hükümetler bunu uygulamak zorundadır. Yasa çıkarmamızın sebebi bu projenin devamlılığını sürdürmektir. Bu hükümet giderse de kalırsa da bu proje devam edecektir. Bu yüzden projeye özel bir yasa çıkarılması, bu projenin sürdürülebilir kılınmasının ispatıdır. Bu proje devlet projesidir, hükümet projesi değildir. Hükümetler değişebilir lakin proje devam edecek, durmayacak.”
“Projede Türkiye ile Irak’ı birbirinden ayıramayız”
Türkiye, Kalkınma Yolu aracılığıyla Irak’ı dünyaya açacağından projenin kilit aktörü.
Sadavi, projenin iki ülkenin ve halkların geleceği açısından değerli olduğunun altını çizdi.
Projede Türkiye ile Irak’ın birbirinden ayrılamayacağını lisana getiren Sadavi, “Projede Türkiye’nin rolü Irak’ınki üzere ana roldür. Irak ile Türkiye ortasında ikili bir müzakere yapıldı. Türkiye de proje konusunda Irak üzere imtiyaz sahibi. Bu proje iki ülkenin projesidir, birbirinden ayıramayız.” diye konuştu.
“Proje, doğu ile batı ortasındaki ticareti birbirine bağlayacak”
İlk basamağı bu yılın sonunda başlaması gereken projenin sonuncu olarak 2050’de tamamlanması gerekiyor.
Projeye ulusal manada itiraz olmadığını ve bölgedeki bütün ülkelerin de ehemmiyet verdiğine dikkati çeken Sadavi, Başbakanlık bünyesinde kurulan bir komitenin Büyük Fav Limanından Fişhabur’a kadar uzanan hatta projenin güvenliğinin sağlanması konusunda çalışma yaptığını lisana getirdi.
Kalkınma Yolu’nu bölgesel bağlantısallık, ekonomik, jeopolitik ve zamansal açıdan farklı kılan ögelere da değinen Sadavi, “Bu proje ekonomik entegrasyon projesidir. Proje, taraf ülkelerin ekonomileri açısından tamamlayıcıdır. Hem vakit hem maliyeti azaltacak. Proje, Doğu ile Batı ortasındaki ticareti birbirine bağlayacak.” formunda konuştu.