(ANKARA) – Anayasa Mahkemesi (AYM), “Ayın En Çıplak Günü” isimli kitabının müstehcen bulunması üzerine ferdi müracaatta bulunan Buket Uzuner’in tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi. Uzuner’e, 30 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti.
Yazar Buket Uzuner’in 1988’de kaleme aldığı, sonrasında birden çok defa baskısı yapılan “Ayın En Çıplak Günü” isimli kitabı, Gebze Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından müstehcenlik kabahati istikametinden incelemeye alındı.
Başsavcılık rapor düzenlenmesi amacıyla kitabı Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kuruluna gönderdi.
Koruma Kurulu da yaptığı inceleme sonucu hazırladığı 9 Mart 2020 tarihli raporda, kitabın muzır olarak kıymetlendirilmesi gerektiği kanaatine vardı.
Kitabın makul kısımlarından alıntı yapılan Koruma Kurulu Raporu’nda, kitapta sıra dışı cinsellik olduğu, cinselliğin ayrıntılı bir biçimde tasvir edilmesi nedeniyle sakıncalı bulunduğu belirtildi.
“Çocukların bayan algısında aksiliğe yol açabilir”
Koruma Kurulu ayrıyeten, kitapta “kadın figürünün anlatıldığı yerlerde geçen tabirlerin çocukların bayan algısında aksiliğe yol açabileceğini, kitapta Türk ve İslam kültürüne büsbütün karşıt çarpık alakaların, bayanları ve bakireliği aşağılayıcı tabirlerin yer aldığını ve cinsel ihtilal fikrinin olumlu gösterildiği üzere cinsiyet değiştirme ve cinsellik üzere fikirlerin özendirildiğini, çocuklara sunulması uygunsuz olan cinselliğe dayalı tasvir ve anlatımlara yer verildiğini” belirtti.
Koruma Kurulu, kitapta geçen ve raporda belirtilen sözler nedeniyle çocukların ruhsal, duygusal ve toplumsal gelişiminin olumsuz etkilenebileceğini belirterek, kitabın muzır (zararlı) olduğu kanaatine vardı.
Kitabın ilgili kanundaki sınırlamalara tabi tutulmasına, kitabın ön kapağına “Küçüklere zararlıdır” damga yahut işareti konulmasına karar verildi. Ayrıyeten, kitabın açık stantlarda satılması, dükkan ve gibisi yerlerde teşhir edilmesi, bir yerden bir yere teşhir niyetiyle açık bir biçimde nakledilmesi ve dağıtıcılar tarafından sipariş olarak kabul edilmesi, satışı için reklam ve propaganda yapılması, para karşılığı ve parasız olarak küçüklere gösterilmesi ile okul ve gibisi yerlere sokulması yasaklandı.
Buket Uzuner karara karşı dava açtı
Kararın bildiri edilmesi üzerine Uzuner, Koruma Kurulu kararının iptali istemiyle dava açtı. Ankara 15. Yönetim Mahkemesi, davayı reddetti.
İstinaf kanun yoluna başvurulması üzerine belgeyi inceleyen Ankara Bölge Yönetim Mahkemesi 10. İdari Dava Dairesi de istinaf müracaatının kesin olarak reddetti.
Başvurularından sonuç alamayan Buket Uzuner, AYM’ye ferdi müracaatta bulundu.
Anayasa Mahkemesi, Uzuner’in tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi. İhlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmasına, ayrıyeten ihlalin niteliği dikkate alınarak müracaatçıya net 30 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verildi.
“Bütünsellikten uzak bir biçimde incelenmiş”
Yüksek Mahkemenin münasebetinde, kitaba yönelik sınırlamaların Muhafaza Konseyinin raporuna istinaden getirildiği hatırlatıldı.
Gerekçede, “Koruma Heyetinin raporu incelendiğinde, kitabın sadece makul kısımlarından alıntılar yaptığı ve bu alıntıların bütünsellikten uzak bir biçimde incelendiği görülmektedir” denildi.
“Uzman eksper incelemesi yaptırılmamış”
Mevcut olayda gerek Müdafaa Kurulunca gerekse de yargı mercilerince yapıtın edebilik belirlemesinin yapılması hedefiyle konusunda uzman bireylere inceleme yaptırılmadığına da işaret edilen münasebette, “Bu yaptırılmadan, yalnızca Koruma Kurulu raporuna dayanılması, bir inceleme yapılmasının önüne geçmiş ve sanatsal tabir özgürlüğüne demokratik bir toplumda zarurî olmayan bir müdahaleye sebep olmuştur” tespiti yapıldı.
“Yeterli münasebet gösterilmemiş”
Sonuç olarak ilgili ve kâfi bir münasebet gösterilmeksizin edebi ve sanatsal olduğu tezi bulunan bir yapıtın makul sınırlamalarla karşı karşıya bırakılmasının demokratik toplumda zarurî bir gereksinimi karşıladığının kabulünün mümkün olmadığı belirtilen münasebette, bu münasebetlerle Anayasa’nın 26. hususunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerektiği vurgulandı.