Türkiye‘nin birinci astronotu Alper Gezeravcı’nın uzayda gerçekleştirdiği “Extremophyte” deneyini tasarlayan Türk akademisyenler, Türkiye Uzay Ajansı koordinesinde hastalık ve çevresel gerilime güçlü çeşit geliştirme çalışmaları kapsamında, Çin Ulusal Uzay Yönetiminin “Shijian-19” uydusuyla uzaya nohut ve Arabidopsis (fenotu) bitkisi tohumu gönderdi.
Ege Üniversitesinden (EÜ) yapılan açıklamaya nazaran, Biyoloji Kısmı öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ile Doç. Dr. Barış Uzilday, “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Gerilimi Toleransı İçin Gen Keşfi” ve “Nohutta Kuraklık Gerilimine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” projelerini hazırladı.
Proje kapsamında, nohut ve Arabidopsis bitkisi tohumu, “Shijian-19” uydusuyla yollandığı uzayda yaklaşık 14 gün boyunca kaldı. Uyduyla dünyaya dönen tohumlar, araştırma yapılmak üzere tekrar EÜ’ye gönderildi.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Doç. Dr. Barış Uzilday, bitki hücrelerinin uzaydaki kozmik radyasyon ve mikro yer çekimi üzere şartlarda mutasyon yaşadığını belirtti.
Uzaydaki mutasyon süreciyle dünyadaki klasik ıslah çalışmalarında elde edilemeyen genetik çeşitliliğinin sağlandığını bildiren Uzilday, şunları kaydetti:
“Bu usul, bilhassa çevresel gerilimlere ve hastalıklara sağlam, randımanı yahut besin pahası yüksek yeni çeşitler geliştirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışma, tarım ve besin güvenliği açısından değerli bir araçtır. Çalışmamızla nohut bitkisinde iklim değişimiyle şiddeti gitgide artan kuraklık gerilimine karşı toleransın artırılması için mutasyon ıslahı yapılması planlanmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü işbirliğiyle yürütülecek bu çalışmada, ülkemizde yaygın ekilen standart bir çeşit olan Sarı-98 nohut tohumları kullanılmıştır.”
Akademisyenlerle bir ortaya gelen EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak ise çalışmalarından ötürü Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday’ı tebrik etti.
Projenin Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü daveti kapsamında dayanak aldığını belirten Budak, “Çalışma, Türkiye’de birinci kere uzay ıslahı araştırması olma özelliği taşıyor.” tabirini kullandı.
Alper Gezeravcı’nın yaptığı deneyi hazırlamışlardı
Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, Tuz Gölü’nde endemik yetişen “Schrenkiella parvula” bitkisinin uzay ortamında tuz ve öbür gerilim etkenlerine verdiği reaksiyonların araştırılması maksadıyla, Türkiye’nin birinci astronotu Alper Gezeravcı’nın uzayda gerçekleştirdiği “Extremophyte” isimli deneyi de tasarlamıştı.